Emocje dziecka

Emocje dziecka – czym się charakteryzują? Jak wspierać emocje dziecka?

Świat dziecięcych emocji, choć barwny to często pozostaje niezrozumiały dla osób dorosłych, które już nie pamiętają, jak to było samemu być w tym okresie. Warto jednak zagłębić się w to zagadnienie, zwłaszcza gdy jako rodzić, nauczyciel, czy pedagog pragnie się wspierać emocje dziecka oraz ich rozwój.

Spis treści:

1. Emocje dziecka – czym się charakteryzują?

2. Jak rozumieć dziecięce emocje – co wpływa na ich przeżywanie i ekspresję?

3. Jak pomóc dziecku radzić sobie z trudnymi emocjami?

4. Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka?

5. Bibliografia.

1. Emocje dziecka – czym się charakteryzują?

Zarówno dorośli, jak i dzieci doświadczają emocji. Są to reakcje na różne sytuacje, osoby, czy wydarzenia. Informują nas one, jaki mamy stosunek wobec czegoś, co się dzieje, a także, czy nasze potrzeby są zaspokojone. Co więcej, komunikują, czego nam brak, co nam nie odpowiada, lub wręcz przeciwnie – sygnalizują zadowolenie i odpowiednie samopoczucie. Można więc powiedzieć, że stanowią swego rodzaju drogowskaz, kierujący nas w odpowiednią stronę, by czuć się dobrze.

To, czym się charakteryzują emocje dziecka, to przede wszystkim ograniczona możliwość kontroli ich ekspresji. Podczas gdy osoby dorosłe są w stanie w wielu sytuacjach zapanować nad sobą i wstrzymać wyrażanie impulsywnych emocji, tak młodsi takiej umiejętności jeszcze nie rozwinęli w pełni. Zatem jeśli dziecko rozzłości się w sklepie, że mama nie chce mu kupić nowej zabawki, nie będzie się hamować przed napadem gniewu lub smutku, a zamiast tego jasno zakomunikuje własny stan. Jednak warto dodać, że dziecięce emocje są bardzo labilne, czyli zmienne, a to znaczy, że w chwilę mogą przejść od ekscytacji do rozpaczy. Również wysoka intensywność jest wyróżnikiem reakcji najmłodszych, którzy jeśli coś już przeżywają, to w bardzo silny sposób.

2. Jak rozumieć dziecięce emocje – co wpływa na ich przeżywanie i ekspresję?

Między dziećmi można oczywiście dostrzec różnice, bo każdy z nas jest inny, a więc warto przeanalizować, co wpływa na ich przeżywanie i ekspresję tak, by móc dowiedzieć się, jak rozumieć dziecięce emocje. Dużą rolę w sposobie, w jaki kształtują się reakcje, ma etap rozwoju, młodsze dzieci mają bowiem mniejszą zdolność do kontroli i opanowania się w różnych sytuacjach. Nie bez znaczenia jest indywidualny temperament, czyli osobowościowe tendencje do określonego zachowania. Istotną funkcję pełnią także interakcje społeczne oraz środowisko, w którym dziecko przebywa, mowa więc o doświadczeniu uzyskanym w procesie nauki. W tym kontekście najważniejsza jest jednak relacja z rodzicami, czyli wychowanie, sposób, w jaki traktują pociechę, czy ich własne reagowanie – należy pamiętać, że najmłodsi często powtarzają zaobserwowane od istotnych dorosłych zachowania.

3. Jak pomóc dziecku radzić sobie z trudnymi emocjami?

Dzieci, tak samo, jak i osoby dorosłe, czasem doświadczają całego wachlarza emocji — od tych przyjemnych, aż po te przykre. W sytuacji, gdy mierzą się z niesprzyjającą lub trudną sytuacją, ich reakcja może być wyjątkowo gwałtowna i intensywna, a rodzice zastanawiają się, jak pomóc dziecku radzić sobie z trudnymi emocjami.

By zrozumieć, co przeżywa pociecha, należy zacząć od podstaw, czyli wysłuchać, co komunikuje, jakich przykrości lub braków doświadcza, że wyzwalają one tak trudne emocje u niej. Należy poświęcić jej pełną uwagę i okazać empatię, dzięki temu dziecko poczuje się dostrzegane, ważne oraz zrozumiane przez bliskich — pozwoli to na budowanie pozytywnej relacji rodzicielskiej. Co ważne, nie należy umniejszać słuszności powodów, które dotykają dziecko, nie powinno się próbować ich kwestionować, czy zaprzeczać – być może Ty tego nie rozumiesz, jednak dla tej małej istoty, dana sytuacja jest niezwykle uciążliwa. Tak więc postaraj się zaakceptować przeżycia i dać poczucie, że mają znaczenie. Równie ważne jest okazywanie wsparcia oraz swojej gotowości, by pomóc rozwiązać problem, co zmniejszy poczucie lęku i korzystnie wpłynie na poczucie bezpieczeństwa. Jednak, zamiast od razu podawać gotowe rozwiązania, spróbujcie wspólnie pomyśleć z dzieckiem nad możliwościami, co pozwoli mu na naukę szukania rozwiązań. Nie zapominaj, że na co dzień jesteś wzorem do naśladowania dla pociechy, a więc dawaj dobry przykład zachowania w obliczu wyzwań.

4. Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka?

Wprawdzie to trudne emocje najczęściej wzbudzają czujność rodziców, to jednak warto wspierać rozwój emocjonalny dziecka w obliczu różnych doznań oraz sytuacji, zarówno tych przyjemnych, jak i przykrych.

Jakie są zatem dobre praktyki, pomagające wspierać rozwój emocjonalny dziecka?

• Rozmowy o emocjach – interesuj się stanami dziecka oraz regularnie pytaj, jak się czuje, ale również komunikuj własne emocje.

• Swobodne wyrażanie – pozwól dziecku na przeżywanie emocji. Wyjaśnij mu, że nie ma złych, czy dobrych emocji, one po prostu są i coś nam sygnalizują.

• Nazywanie – wspieraj samoświadomość emocjonalną dziecka poprzez naukę różnych rodzajów emocji. Ucz nazw danych emocji oraz ich charakterystyki.

• Dostępność emocjonalna – bądź dla swojego dziecka, gdy Cię potrzebuje, a także dawaj dobry przykład, jak wyrażać emocje, by nie krzywdzić innych.

• Nauka szacunku wobec cudzych emocji – daj dziecku przekaz, że inne osoby mają prawo do przeżywania tak samo, jak ono.

• Znajdźcie sposoby na zdrową ekspresję emocji – każda emocja jest istotna, jednak nie każdy sposób jej wyrażania jest właściwy. Poszukajcie metod, które pomogą poradzić sobie z odczuciami, jak np. sztuka, sport.

• Szanuj emocje dziecka – nie umniejszaj ich, nie wyciszaj na siłę, nie zaprzeczaj. Pozwól im być.
• Praktyczne ćwiczenia – wspólne spędzanie czasu na edukacji emocjonalnej ma nie tylko dobry wpływ na relację rodzic-dziecko, ale także wspiera rozwój emocjonalny. Serdecznie zapraszam do zapoznania się z materiałami, które dla Was przygotowałam: LINK

5. Bibliografia.

• Frąckowiak, S (2015). Trudne emocje u dziecka – wytyczne do przeprowadzenia rozmowy. XXI Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej.
• Karcz, A (2023). Jak wspierać dziecko w radzeniu sobie z trudnymi emocjami?

Oatley, K., Jenkins, J.M. (2003). Zrozumieć emocje, przeł. J. Radzicki, J. Suchecki.